Het is een prachtige nazomer; de zon straalt nog volop en de dagen zijn heerlijk mild. Toch kan het niet ontkend worden: de herfst is meteorologisch gezien al begonnen en de winter komt steeds dichterbij. Dat betekent dat de wintertijd binnenkort weer ingaat en we de klok moeten verzetten. Maar wanneer gebeurt dit precies? En waarom verzetten we eigenlijk elk jaar de klok? De wintertijd is weer in aantocht en dat betekent weer een uurtje extra langer slapen.
Wanneer gaat de wintertijd in?
Dit jaar wordt de klok verzet in de nacht van zaterdag 26 op zondag 27 oktober 2024. Om drie uur ‘s nachts gaat de klok één uur achteruit, naar twee uur. Hierdoor krijgen we een uur extra slaap, wat voor veel mensen een welkom cadeautje is. De dagen worden echter korter, met minder daglicht in de avond, omdat de zon eerder ondergaat.
De oorsprong van de zomertijd
De zomertijd werd voor het eerst geïntroduceerd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het idee was simpel: door de klok in het voorjaar een uur vooruit te zetten, zou er langer geprofiteerd kunnen worden van het daglicht in de avond. Dit zou niet alleen de productiviteit verhogen, maar ook energie besparen, omdat er minder gebruik zou worden gemaakt van kunstmatige verlichting.

In Nederland werd de zomertijd voor het eerst ingevoerd in 1916, maar daarna weer afgeschaft en pas in 1977 opnieuw ingevoerd, mede door de energiecrisis van de jaren zeventig. Sindsdien verzetten we in het voorjaar de klok een uur vooruit naar de zomertijd en in het najaar weer een uur achteruit naar de wintertijd.
Europa en de zomertijdregeling
Het gebruik van zomer- en wintertijd is niet alleen in Nederland gangbaar, maar geldt in heel Europa. Sinds 1980 zijn er Europese richtlijnen die ervoor zorgen dat de zomertijdregeling in alle landen van de Europese Unie uniform is. Hierdoor wordt elk jaar op de laatste zondag van maart de klok een uur vooruit gezet en op de laatste zondag van oktober weer een uur achteruit.
Er zijn echter ook landen waar geen sprake is van zomertijd. Landen rond de evenaar, waar de lengte van de dag en nacht het hele jaar door ongeveer gelijk blijft, hebben doorgaans geen zomertijd. Daar heeft het verschuiven van de klok weinig nut.
Afschaffing van de zomertijd: blijft de regeling bestaan?
Er is de afgelopen jaren veel discussie geweest over het nut en de wenselijkheid van de zomer- en wintertijd. In 2018 voerde de Europese Commissie zelfs een grootschalig onderzoek uit onder EU-burgers, waarbij de meerderheid aangaf de klok niet meer te willen verzetten. Veel mensen vinden het omschakelen onnodig, omdat het voor verstoring van het bioritme kan zorgen, wat vermoeidheid en slaapproblemen kan veroorzaken.
Op basis van dit onderzoek stelde de Europese Commissie voor om het verzetten van de klok af te schaffen, zodat elk land permanent voor zomer- of wintertijd zou kunnen kiezen. Aanvankelijk was het plan om dit in 2021 door te voeren, maar door verschillende meningsverschillen tussen de lidstaten over welke tijd permanent zou moeten gelden, werd dit uitgesteld. Tot op heden is er nog geen definitieve beslissing genomen, waardoor de zomertijd en wintertijd voorlopig blijven bestaan.
Waarom hebben we eigenlijk zomer- en wintertijd?
De belangrijkste reden voor het invoeren van de zomertijd was energiebesparing. Door langer gebruik te maken van daglicht in de avond, zou er minder energie nodig zijn voor verlichting. Tegenwoordig is de energiebesparing door zomertijd echter veel minder significant, omdat er op andere manieren efficiënter met energie wordt omgegaan, zoals met LED-verlichting en betere isolatie van woningen. Bovendien is het energieverbruik van elektronische apparaten toegenomen, waardoor de potentiële besparing kleiner is.
Daarnaast spelen ook economische en maatschappelijke redenen een rol. In de zomermaanden biedt de langere avondschemering bijvoorbeeld meer mogelijkheden voor buitensporten en evenementen, wat gunstig is voor toerisme en recreatie. Aan de andere kant is er ook kritiek, vooral vanuit de gezondheidszorg, omdat het verzetten van de klok verstoringen in de biologische klok kan veroorzaken. Dit kan negatieve effecten hebben op de slaapkwaliteit, concentratie en algehele gezondheid, vooral bij ouderen en kinderen.
Wat zijn de voor- en nadelen?
Het debat over de zomertijd kent zowel voorstanders als tegenstanders. Voorstanders benadrukken dat de zomertijd meer mogelijkheden biedt voor buitenactiviteiten en een positieve invloed heeft op het humeur, omdat mensen meer daglicht ervaren. Tegenstanders wijzen op de negatieve effecten op de gezondheid, zoals een verstoord slaapritme en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten na de overgang naar zomertijd.
Energiebesparing, een van de oorspronkelijke doelen van de zomertijd, lijkt tegenwoordig een minder belangrijk argument te zijn. De besparing is namelijk gering, en sommige studies suggereren zelfs dat er geen significant verschil is in energieverbruik tussen zomer- en wintertijd.
Toekomst van zomer- en wintertijd
Voorlopig blijft het verzetten van de klok nog een realiteit in Europa, maar het is duidelijk dat het onderwerp op de agenda blijft staan. Er zijn veel verschillende meningen over wat de beste aanpak zou zijn, en het kan nog enkele jaren duren voordat er een definitieve beslissing wordt genomen.
Dus, terwijl we genieten van de laatste warme dagen van de nazomer, mogen we ons alvast voorbereiden op het ingaan van de wintertijd. Zet in de nacht van 26 op 27 oktober de klok een uur terug en geniet van dat extra uurtje slaap! Wie weet is het een van de laatste keren dat we dit doen, als de zomertijd in de toekomst inderdaad wordt afgeschaft.